Schadelijke subsidies afschaffen

Onder schadelijke subsidies verstaan we de financiële overheidssteun aan industrieën of activiteiten die schade toebrengen aan natuur en milieu. Deze subsidies kunnen verschillende vormen aannemen, zoals belastingvoordelen, rechtstreekse betalingen, garanties op leningen, prijsondersteuning of wettelijke vrijstellingen. Schadelijke subsidies zijn bijvoorbeeld belastingvoordelen gericht op vervuilende industrie, of directe inkomenssteun aan landbouwbedrijven die grote hoeveelheden water, pesticiden en kunstmest gebruiken.

Ook gaat het in Nederland om subsidies voor de intensieve veehouderij die grote hoeveelheden ammoniak uitstoot. Dit leidt allemaal tot bodemdegradatie, verontreiniging van grond- en oppervlaktewater en verlies aan biodiversiteit. 

Naast het opvoeren van de investeringen in natuur (zie ook Doel 12) is het minstens zo belangrijk om subsidies die schade veroorzaken aan natuur en milieu af te schaffen. Het gaat daarbij om aanzienlijke bedragen. Alleen al de jaarlijkse subsidies door de Nederlandse overheid aan fossiele industrie worden geschat op 17,3 miljard euro.

Het afschaffen van subsidies die indirect schade toebrengen aan de natuur en het milieu zal grote winst opleveren omdat die subsidies vaak verband houden met de achteruitgang van de milieukwaliteit; denk aan stikstofuitstoot, waterverontreiniging en verdroging door te diepe ontwatering. Om dit een halt toe te roepen is het essentieel dat schadelijke subsidies worden afgebouwd. Deze doelstelling is overgenomen uit het mondiale Biodiversiteitsverdrag (CBD).

Er is een schadelijk effect op de biodiversiteit wanneer bijvoorbeeld de leefomgeving van dieren en planten wordt verstoord, als klimaatverandering wordt versneld door de uitstoot van broeikasgassen, of als het milieu verslechtert door te veel mest en gewasbeschermingsmiddelen. 

Nederland heeft zich al in 2011 verbonden aan de internationale CBD-afspraak om subsidies die schade kunnen veroorzaken aan natuur en biodiversiteit aan te passen, te vergroenen of af te bouwen. De afspraken zijn eind 2022 uitgebreid op de biodiversiteitsconferentie van de Verenigde Naties in Montreal (COP15). Uiterlijk in 2025 moet Nederland alle regelingen tegen het licht houden. In 2030 moeten de subsidieregelingen natuur, milieu en biodiversiteit stimuleren in plaats van verslechteren. 

Uit een inventarisatie door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) blijkt dat een derde van de subsidies en belastingvoordelen die het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit aanbiedt aan boeren schadelijk kan uitpakken voor de natuur. Van de 34 regelingen die RVO onderzocht blijken er 12 mogelijk negatieve effecten op de natuur hebben. Het gaat dan bijvoorbeeld om subsidies voor blijvend grasland die worden gebruikt voor hoogproductieve raaigrasland in plaats van kruidenrijk grasland, borgstelling die wordt gebruikt voor de uitbreiding van varkensstallen, of subsidies voor voorlichting die worden benut om de verkoop van producten uit de intensieve landbouw te promoten. 

Ook andere ministeries moeten in kaart brengen welke subsidies mogelijk leiden tot verslechtering van de natuur. Subsidies voor het gebruik van biobrandstoffen zijn bijvoorbeeld omstreden vanwege de impact op natuur in en vooral ook buiten Nederland. Ook in de bouw, energiesector en infrasector kan er sprake zijn van subsidieregelingen die de natuur schade toebrengen.