Ambities voor biodiversiteitsherstel in Nederland toetsen
Het Nationaal Dashboard Biodiversiteit is een onafhankelijke website, met een selectie van de belangrijkste doelen voor biodiversiteitsherstel in Nederland op landelijk niveau, met bijbehorende indicatoren.
Het laat zien hoe Nederland ervoor staat. Liggen we op koers om biodiversiteitsherstel te realiseren vóór 2030? Dit laat het Dashboard in één oogopslag zien.
Het biedt inzicht in hoe het gaat met de biodiversiteit en welke factoren er vooral toe doen op landelijk niveau, zodat kan worden bijgestuurd op beleid en acties. Beleidsmakers, bestuurders, natuur- en andere maatschappelijke organisaties, bedrijven en burgers kunnen het Dashboard gebruiken om hun ambities en acties voor biodiversiteitsherstel te toetsen en te sturen.
Een brede groep experts uit de verschillende doelgroepen (sleutelspelers) is betrokken geweest bij de ontwikkeling van het Dashboard. De uiteindelijke keuzes voor het Dashboard zijn gemaakt door het consortium (zie onder).
Nederland gecommitteerd aan internationaal vastgestelde biodiversiteitsdoelen
Internationaal zijn er op basis van wetenschappelijke kennis afspraken gemaakt over de doelen voor biodiversiteit en de strategie om deze te behalen. In 2022 vond in Montréal (Canada) de Biodiversiteitstop van de Verenigde Naties plaats in het kader van het Biodiversiteitsverdrag (CBD) waar de nieuwe mondiale biodiversiteitsdoelen zijn vastgesteld in het Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework.
Het Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework is een resultaat van de Biodiversiteitsconferentie van de Verenigde Naties in 2022. De voorlopige titel van dit framework was het ‘Post-2020 Global Biodiversity Framework’. Op 19 december 2022 werd het framework aangenomen door de 15e Conferentie van Partijen (COP15) bij het Verdrag inzake Biologische Diversiteit (CBD). Het staat ook wel bekend als een ‘Parijsakkoord voor de natuur’. Het is een van de weinige overeenkomsten onder auspiciën van het CBD, en de belangrijkste tot nu toe.
Voor Europa zijn door de leden van de Europese Unie eigen doelen vastgesteld in lijn met de mondiale doelen, in de Europese biodiversiteitstrategie. Als lid van het VN-Biodiversiteitsverdrag (CBD) en de Europese Unie heeft Nederland zich gecommitteerd aan deze internationale doelen.
Om te kunnen sturen op verbetering is een set meetbare, nationale doelen voor biodiversiteit nodig, zodat de voortgang richting de doelen gevolgd en zo nodig bijgestuurd kan worden. Het Nationaal Dashboard Biodiversiteit voorziet hierin.
Hoe werkt het Nationaal Dashboard Biodiversiteitsherstel?
Het Dashboard bestaat uit vier thema’s waarbij in totaal veertien doelen zijn gedefinieerd. Per doel zijn een of meerdere indicatoren geselecteerd om inzicht te geven in de status en voortgang van het doel.
In de bijbehorende grafieken wordt steeds een tijdreeks getoond met (indien beschikbaar) een of meerdere vastgestelde toekomstige doelen. Aan de hand van stoplichtkleuren laten we zien of de doelwaarde gezien de meest recente cijfers haalbaar is of niet. Bij meerdere doelwaarden is de doelwaarde op de kortste termijn gebruikt.
De regels voor het bepalen van de stoplichtkleuren zijn als volgt:
Groen: op koers om het doel te halen
Het doel wordt gehaald als de trend in de recente cijfers in de toekomst doorzet.
Oranje: extra inspanning nodig om het doel te halen
Het doel is mogelijk te halen bij een extra inspanning om de trend in de recente cijfers in de toekomst naar het doel toe te buigen, maar de huidige trend is onvoldoende om het doel te halen.
Rood: het halen van het doel raakt steeds verder uit zicht
Het doel is niet haalbaar als de trend in de recente cijfers, waarbij het doel steeds verder uit zicht raakt, in de toekomst doorzet.
Hieronder is dit in een illustratie weergegeven.
In de visualisatie op de homepage wordt bij twee doelen ook de kleur Grijs gebruikt. Voor deze doelen is een analyse van data nog niet beschikbaar.
Bij elke indicator is weergegeven welke specifieke overweging gemaakt is bij het bepalen van de kleur van het stoplicht.
In de visualisatie op de homepage worden alle doelen weergegeven met een stoplichtkleur. Als een doel meerdere indicatoren met elk een verschillende kleur bevat, dan wordt de kleur getoond van de minst haalbare indicator, met als reden om aandacht te vestigen op dit onderwerp.
Samenhang tussen de thema’s
We kunnen de vier thema’s niet los van elkaar zien; gezamenlijk vormen zij het verhaal van biodiversiteitsherstel in Nederland. Het Nationaal Dashboard Biodiversiteit gaat uit van het doel dat tegen 2030 de biodiversiteit (soorten en ecosystemen) in Nederland aan de beterende hand is (Thema 1), en dat we in 2050 leven in harmonie met de natuur.
Dit doel bereiken we door de natuur meer ruimte te geven en beter te beschermen (Thema 2), en door de ‘drukfactoren’ die biodiversiteitsverlies veroorzaken (Thema 3) drastisch te verminderen. Belangrijke drukfactoren in Nederland zijn de overmatige stikstofneerslag, het gebruik van chemische pesticiden, en verdroging als gevolg van grondwateronttrekking, versnelde waterafvoer en klimaatverandering.
Om deze veranderingen duurzaam te realiseren is het noodzakelijk om onze economische, sociale en financiële systemen te transformeren (Thema 4). Centraal in het Nationaal Dashboard Biodiversiteit staat een whole-of-government en whole-of-society-aanpak van biodiversiteitsherstel, waarbij de overheid, bedrijven en de rest van de samenleving betrokken worden. Daarom biedt het Dashboard naast informatie over de staat van biodiversiteit en factoren die daarop inwerken, ook handelingsperspectief om biodiversiteit weer de goede kant op te navigeren.
Welke data gebruikt het Nationaal Dashboard Biodiversiteit?
Het Nationaal Dashboard Biodiversiteit gebruikt cijfers over biodiversiteit en belangrijke factoren die daarop inwerken uit het Compendium voor de Leefomgeving (CLO). Deze informatie wordt gebundeld en gevisualiseerd in een overzichtelijk Dashboard dat de brede problematiek rond biodiversiteit in samenhang presenteert.
Het CLO is een openbare bron waarin data over de leefomgeving in Nederland volgens strikte protocollen worden verwerkt en getoetst. Het is een gezamenlijk initiatief van Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en Wageningen University & Research (WUR).
In het Dashboard wordt gerefereerd aan deze betrouwbare bron en wordt door middel van weblinks naar de detailinformatie op de website van het CLO verwezen. De informatie in het Dashboard zal worden geactualiseerd afhankelijk van de beschikbaarheid van nieuwe informatie op het CLO. Voor een goede aansluiting van informatie uit het CLO en het Dashboard vindt periodiek overleg plaats tussen experts van het CLO en het Nationaal Dashboard Biodiversiteit.
In het Dashboard worden de cijfers over biodiversiteit uit het CLO nader geduid, onder andere in relatie tot verwacht doelbereik. Deze duiding staat los van het CLO en het Nationaal Dashboard Biodiversiteit staat in voor de kwaliteit van deze duiding.
Het Dashboard in de media
Het Nationaal Dashboard Biodiversiteit laat zien hoe Nederland ervoor staat. Liggen we op koers om biodiversiteitsherstel te realiseren vóór 2030? Het beeld dat uit het Dashboard naar voren komt, wordt opgepikt en geanalyseerd door media, experts en wetenschappers.
Een greep uit de publicaties over het Dashboard:
- NOS - Biodiversiteitsdoelen niet binnen bereik, toont nieuw dashboard
- Coenraad Krijger, directeur IUCN NL, werd geïnterviewd door NPO Radio 1 - Slecht gesteld met biodiversiteit in Nederland: Gaat niet goed met de doelen
- Trouw - Doelen voor biodiversiteit blijken onhaalbaar als Nederland zo doorgaat
- Nu.nl - Opnieuw blijkt: Nederland ligt niet op koers om natuurdoelen te halen
- ANP deelde ook een bericht over het Dashboard, wat door verscheidene media werd overgenomen
FAQs
Het Dashboard is het gezamenlijke eigendom van een consortium van organisaties met erkende expertise, kennis en autoriteit op het gebied van biodiversiteit en de factoren die hierop inwerken, en over beleid en interventies om te komen tot biodiversiteitsherstel. Het consortium bestaat uit IUCN NL, Naturalis Biodiversity Center, SoortenNL en Sovon Vogelonderzoek Nederland.
Het Dashboard is primair gericht op professionals op posities die invloed hebben op de sleutelfactoren die biodiversiteit op nationaal niveau bepalen, waaronder ambtenaren, beleidsmakers, bestuurders, professionals uit het bedrijfsleven en uit het maatschappelijk middenveld zoals natuurorganisaties.
Het algemeen geïnteresseerde publiek kan het Dashboard ook gebruiken voor een overzicht van en inzicht in de complexe problematiek rondom biodiversiteitsherstel op landelijk niveau, en de belangrijkste factoren die hiermee samenhangen. Voor inspiratie over hoe men zelf kan bijdragen aan bescherming en behoud van biodiversiteit, kan men in veel gevallen terecht bij onder meer verschillende natuurorganisaties.
Het Dashboard wordt zo frequent mogelijk, en in ieder geval jaarlijks, bijgewerkt. De frequentie is afhankelijk van de beschikbaarheid van nieuwe gegevens bij de openbare bron voor het Dashboard, het Compendium voor de Leefomgeving (CLO).
Tijdens de ontwikkeling van het Dashboard hebben we om praktische redenen gekozen de scope af te bakenen en het Dashboard in eerste instantie te richten op biodiversiteitsherstel op het landareaal in het Europese deel van het Koninkrijk. Vooralsnog geeft het Dashboard dus geen inzicht in biodiversiteit in het Caribisch deel van het Koninkrijk en niet op de Noordzee.
Wij streven ernaar om het Nationaal Dashboard Biodiversiteit in de toekomst uit te breiden. Het Dashboard biedt ook een format voor mogelijke afgeleide Dashboards voor specifieke deelterreinen, provincies, gebieden en/of doelgroepen in Nederland.
Het Dashboard is gericht op de belangrijkste doelen voor biodiversiteitsherstel in brede zin op landelijk niveau. Door een keuze te maken voor de belangrijkste factoren en bijbehorende doelen wordt deze complexiteit behapbaar. Het betreft echter een selectie van de vele factoren en bijbehorende doelen die inwerken op biodiversiteit, of delen daarvan.
De selectie van belangrijkste doelen voor de brede biodiversiteit op landelijk niveau is niet altijd één-op-één de set van belangrijkste doelen voor delen van de biodiversiteit in Nederland, bijvoorbeeld voor een provincie of een specifieke soortengroep. Om hierop te sturen is een maatwerkset nodig. Wel kan de methodiek die is gebruikt om te komen tot de selectie van belangrijkste doelen worden gebruikt om maatwerk dashboards te maken.
De doelen die opgenomen zijn in het NDB zijn een selectie van de biodiversiteitsdoelen die Nederland in internationaal verband heeft afgesproken en waarvoor ons land dus ook een rapportageverplichting heeft: het Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework en de Europese biodiversiteitsstrategie. Belangrijke onderlegger voor het NDB is het raamwerk aan doelen en indicatoren opgenomen in het EU Biodiversity Strategy Dashboard.
Het Dashboard beoogt een compacte set aan doelen en indicatoren die gezamenlijk een representatief beeld geven voor de Nederlandse situatie. De selectie van doelen en indicatoren in het Dashboard is het resultaat van een afweging van relevantie, de beschikbaarheid van betrouwbare data, en communiceerbaarheid.
Het Dashboard maakt geen gebruik van data uit de NDFF, maar wel uit het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM). De NDFF bestaat namelijk uit grotendeels losse waarnemingen. Trendinfo over populaties berust, zeker voor vogels, op gestructureerde data die uit NEM komt. CBS berekent op grond van de tellingen van NEM soorttrends, deze zijn openbaar en worden niet alleen door NEM maar vooral door soortenorganisaties gepubliceerd. Het CLO en bijvoorbeeld het Nationaal Dashboard Biodiversiteit verwerken deze trends tot indicatoren.
In Nederland wordt allerlei informatie over soorten zoals de populatieontwikkeling en de verspreiding bijgehouden door tellingen en systematische monitoring van de populaties. Voor monitoring worden per soortgroep standaard protocollen gehanteerd voor deze tellingen uitgevoerd door vrijwilligers. De tellingen maken deel uit van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM).
Burgers kunnen bij behoud en herstel van biodiversiteit belangrijker zijn dan ze misschien zelf denken. Dat kan bijvoorbeeld heel praktisch door natuurorganisaties bij te staan bij monitoring van fauna en flora of bij de uitvoering van kleinschalige beheersmaatregelen, zoals opslag van boompjes verwijderen op de heide.
Burgers kunnen betrokken zijn bij lokale initiatieven in hun gemeente of gebruik maken van inspraakprocedures bij omgevingsontwikkelingen. Particulieren kunnen ook bijdragen door hun ecologische voetafdruk te beperken, en bijvoorbeeld geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruiken.
Consortiumpartners
Financiering
De bouw van het Nationaal Dashboard Biodiversiteit is mogelijk gemaakt door projectfinanciering van verschillende private fondsen voor goede doelen: Adessium Foundation; Ars Donandi+Russel-ter Brugge Fonds; Cultuurfonds, mede mogelijk gemaakt dankzij het Sayers Fonds; Gieskes Strijbis Fonds; Triodos Foundation. Door alle vier leden van het consortium zijn eigen middelen ingezet. IUCN NL en SoortenNL hebben op eigen initiatief middelen ingezet van de Nationale Postcode Loterij.
Colofon
De illustraties en de huisstijl van het Dashboard zijn gemaakt door Ecogoggle, realisatie door Schuttelaar & Partners